Ένα αρχαιολογικό εύρημα επαναπροσδιορίζει το χρονοδιάγραμμα της ανθρώπινης ιστορίας.

Της Μαρίας- Ελένης Σταχτής 

Όταν ο Γερμανός αρχαιολόγος Klaus Schmidt ξεκίνησε για πρώτη φορά τις ανασκαφές στην κορυφή ενός ασβεστολιθικού οροπεδίου κοντά στην Ούρφα της Τουρκίας πριν από 25 χρόνια, ήταν πεπεισμένος ότι τα κτίρια που αποκάλυψε ήταν ασυνήθιστα, έως και μοναδικά. Η ανασκαφή στο Gobekli Tepe, στα τουρκικά σημαίνει “Λόφος της Κοιλιάς”, αποκάλυψε  κατασκευές προερχόμενες πριν από 11.500 και πλέον ετη, καθιστώντας τις, τις παλαιότερες γνωστές μνημειακές κατασκευές της ανθρωπότητας, που χτίστηκαν όχι για καταφύγιο αλλά για κάποιο άλλο σκοπό.

Η τοποθεσία αποτελείται από πολλές κυκλικές και ωοειδείς κατασκευές κατασκευασμένες από ογκώδεις ασβεστολιθικούς πυλώνες, μερικοί από τους οποίους φτάνουν μέχρι τα 5,5 μέτρα σε ύψος και ζυγίζουν αρκετούς τόνους. Αυτοί οι πυλώνες είναι στολισμένοι με περίπλοκα σκαλίσματα ζώων, ανθρώπινες φιγούρες  και αφηρημένα σύμβολα. Ο Schmidt ανακάλυψε περισσότερα από 20 κυκλικά πέτρινα περιβόλια. Το μεγαλύτερο είχε πλάτος 20 μέτρα. Οι ερευνητές μάλιστα διαπίστωσαν ότι το Göbekli Tepe χτίστηκε σύμφωνα με ένα πολύ ακριβές αρχιτεκτονικό σχέδιο. Αν κάποιος σχεδιάσει γραμμές μέσω των πιο κεντρικών σημείων τριών από αυτές τις νεολιθικές δομες σχηματιζεται ενα ορθογώνιο τρίγωνο. Το σκάλισμα και η ανέγερσή τους πρέπει να ήταν μια τεράστια τεχνική πρόκληση για ανθρώπους της εποχης.

Το εντυπωσιακό κατασκευαστικό έργο, το οποίο προηγείται του Stonehenge κατά 6.000 χρόνια, είναι μια απόκλιση από τον τρόπο ζωής του κυνηγιού και της συλλογής. To Göbekli Tepe αμφισβητεί προηγούμενες υποθέσεις σχετικά με την ανάπτυξη πολύπλοκων κοινωνιών και τον ρόλο της θρησκείας στην πρώιμη ανθρώπινη ιστορία. Η ύπαρξή του υποδηλώνει ότι περίπλοκες, οργανωμένες θρησκευτικές πρακτικές μπορεί να προϋπήρχαν της ανάπτυξης της γεωργίας και των εγκατεστημένων κοινοτήτων. 

Το μνημειο αποδεικνυει ότι οι αρχαίοι τροφοσυλλέκτες πρόγονοί μας είχαν κατανοήσει τη σύλληψη μιας περίπλοκης κάτοψης και την αναπαραγωγή της, σε κλιμακα, την χρήση εργαλειων, την οργανωμένη ομαδική εργασία.Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την παλαιότερη φάση κατασκευής και χρήσης, όπου οι περισσότεροι πεσσοί έχουν εκλεπτυσμένη σκαλιστή διακόσμηση και ανάγλυφα. Μερικά από αυτά έχουν ύψος μέχρι 5,5 μέτρα και ζυγίζουν έως και 20 τόνους.

Αξίζει να σημειωθεί οτι στον αρχαιολογικό χώρο έχουμε τρια επίπεδα ευρημάτων που αντιστοιχούνν σε διαφορετικές χρονολογικές περιόδους και διαφορετικές χρήσεις. Τα πιο επιβλητικά ευρήματα  αντιστοιχούν στα προγενέστερα κτίσματα. Είναι προφανές ότι η κοινωνία και ο πολιτισμός υφίστανται μια σημαντική σειρά αλλαγών με το πέρασμα του χρόνου στην περιοχή ενώ σημαντικοί πολιτισμικοί δείκτες παραμένουν. Οι χώροι του περιβλήματος είναι πολύ μικρότεροι και πολύ πιο μέτριοι ενώ οι διακοσμήσεις είναι απλούστερες και εκτελούνται με λιγότερη δεξιοτεχνία. 

Tο Göbekli Tepe είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα ενός συνόλου μνημειακών μεγαλιθικών κατασκευών που απεικονίζουν μια σημαντική περίοδο της ανθρώπινης ιστορίας. Οι μονολιθικοί πυλώνες σε σχήμα Τ σκαλίστηκαν από το παρακείμενο ασβεστολιθικό οροπέδιο και πιστοποιούν υψηλα επίπεδα αρχιτεκτονικής και μηχανικής τεχνολογίας. Πιστεύεται ότι μαρτυρούν την παρουσία εξειδικευμένων τεχνιτών και πιθανώς την εμφάνιση πιο ιεραρχικών μορφών οργάνωσης της ανθρώπινης κοινωνίας σε μια χρονολογική περίοδο που δεν πιστεύαμε οτι κατι τέτοιο ήταν δυνατό.

Προς το παρόν το Göbekli Tepe εξακολουθεί να εγείρει περισσότερα ερωτήματα για την αρχαιολογία και την προϊστορία από όσα απαντά.