Κάθε φορά που επανέρχεται στη δημόσια συζήτηση η δράση της «Ε.Ο. 17 Νοέμβρη», δεν λείπουν όσοι αναρωτιούνται πώς ήταν δυνατόν τα μέλη της οργάνωσης να γνώριζαν την ταυτότητα του σταθμάρχη της CIA στην Αθήνα. Η απάντηση, όσο απογοητευτική κι αν ακούγεται για τους λάτρεις των θεωριών συνωμοσίας, δεν βρίσκεται σε υπερφυσικές διασυνδέσεις ή μυστικούς υπερμηχανισμούς. Βρίσκεται, πολύ απλά, στην ανάγνωση.
Ο κόσμος των μυστικών υπηρεσιών είναι σκοτεινός και αποκαλύπτεται πάντα με καθυστέρηση. Στην περίπτωση της δολοφονίας του Ρίτσαρντ Σκίφινγκτον Γουέλς, όσα σήμερα θεωρούνται βεβαιότητες ήταν τότε θαμμένα κάτω από σιωπές, ελλιπείς έρευνες και πολιτικές σκοπιμότητες. Και ακόμη κι έτσι, κάποια κρίσιμα κομμάτια του παζλ παραμένουν χαμένα.
Μια δολοφονία που άνοιξε έναν κύκλο αίματος
Στις 23 Δεκεμβρίου 1975, προπαραμονή Χριστουγέννων, η αμερικανική πρεσβεία στην Αθήνα παρέθετε δεξίωση. Ανάμεσα στους καλεσμένους ήταν και ο Ρίτσαρντ Γουέλς, επίσημα ακόλουθος της πρεσβείας, ανεπίσημα σταθμάρχης της CIA στην Ελλάδα. Λίγο μετά τις 10 το βράδυ, ο Γουέλς και η σύζυγός του επέστρεψαν στο σπίτι τους στο Ψυχικό. Εκεί, τρεις ένοπλοι, με καλυμμένα πρόσωπα, τον εκτέλεσαν με τρεις πυροβολισμούς μπροστά στη γυναίκα του και τον οδηγό του.
Οι δράστες εξαφανίστηκαν χωρίς να αφήσουν ίχνη. Η πρώτη ερμηνεία που κυριάρχησε ήταν ένα «ξεκαθάρισμα λογαριασμών» μεταξύ πρακτόρων. Μια βολική εκδοχή, σε μια Ελλάδα που μόλις είχε βγει από τη δικτατορία και δεν άντεχε ένα νέο πολιτικό σοκ.
Λίγες ώρες μετά τη δολοφονία, εμφανίστηκε η προκήρυξη της πρωτοεμφανιζόμενης τότε «17 Νοέμβρη», η οποία ανέλαβε την ευθύνη της εκτέλεσης, χαρακτηρίζοντας τον Γουέλς «αρχιπράκτορα της CIA» και αποδίδοντάς του προσωπική ευθύνη για εγκλήματα των αμερικανικών υπηρεσιών στην Ελλάδα και την Κύπρο. Η προκήρυξη αγνοήθηκε. Όταν στάλθηκε στις εφημερίδες, απαγορεύτηκε η δημοσίευσή της με εισαγγελική διάταξη.
Έτσι, η υπόθεση έμεινε μετέωρη, γεμάτη σενάρια και φήμες, μέχρι τον Δεκέμβριο του 1976, όταν η «17Ν» εκτέλεσε τον Ευάγγελο Μάλλιο. Τότε έγινε σαφές ότι δεν επρόκειτο ούτε για ξένο ξεκαθάρισμα ούτε για μεμονωμένο γεγονός.
Η «μυστική» ταυτότητα που δεν ήταν μυστική
Το ερώτημα παραμένει: πώς ήξεραν τα μέλη της «17Ν» ποιος ήταν ο Γουέλς; Η απάντηση βρίσκεται στον Τύπο. Έναν χρόνο πριν τη δολοφονία, το αμερικανικό περιοδικό CounterSpy είχε αποκαλύψει τη δράση του Γουέλς ως σταθμάρχη της CIA στο Περού. Τον Νοέμβριο του 1975, η εφημερίδα Athens News δημοσίευσε λίστα με ονόματα πρακτόρων της CIA που δρούσαν στην Αθήνα. Πρώτο στη λίστα: Ρίτσαρντ Γουέλς.
Δεν χρειάστηκε μυστική διείσδυση. Χρειάστηκε απλώς πρόσβαση στις εφημερίδες.
Η διαρροή και η βαριά σκιά της ΚΥΠ
Το κρίσιμο ερώτημα δεν είναι πώς η «17Ν» έμαθε το όνομα, αλλά ποιος έδωσε αυτή τη λίστα στους δημοσιογράφους. Ο Ρον Έστες, τότε αναπληρωτής σταθμάρχης της CIA στην Αθήνα και στενός φίλος του Γουέλς, πίστευε ότι η διαρροή προήλθε από την ελληνική ΚΥΠ. Σε μεταγενέστερες καταθέσεις και μαρτυρίες, υποστήριξε ότι επρόκειτο για πράξη εκδίκησης λόγω της στάσης των ΗΠΑ στην Κύπρο μετά την εισβολή του 1974.
Η άποψη αυτή δεν αποδείχθηκε ποτέ επίσημα. Όμως φωτίζει το κλίμα της εποχής: καχυποψία, ρήγματα στις μυστικές συνεργασίες και μια χώρα που προσπαθούσε να ισορροπήσει ανάμεσα στη μεταπολίτευση και τα φαντάσματα του Ψυχρού Πολέμου.
Η αρχή μιας μακράς αιματηρής διαδρομής
Η εκτέλεση του Ρίτσαρντ Γουέλς ήταν η πρώτη δολοφονία εν ενεργεία πράκτορα της CIA παγκοσμίως από ένοπλη οργάνωση. Οδήγησε στις ΗΠΑ στην ψήφιση νόμου που απαγορεύει τη δημοσιοποίηση ονομάτων πρακτόρων και αποτέλεσε την απαρχή της πιο μακρόχρονης και αιματηρής δράσης πολιτικής βίας στην Ελλάδα.
