Έρευνα PISA: Χαμηλές επιδόσεις στη δημιουργική σκέψη των Ελλήνων μαθητών

Με οδηγό τη σημερινή ανακοίνωση από τον ΟΟΣΑ των αποτελεσμάτων για τις επιδόσεις των μαθητών, που συμμετείχαν στην έρευνα του Διεθνούς Προγράμματος PISA για το 2022 (Programme for International Student Assessment – PISA 2022) για το πρόσθετο και καινοτόμο πεδίο «Δημιουργική Σκέψη» (innovative domain “Creative Thinking”), το Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού και το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, δρομολογούν μία ολοκληρωμένη δέσμη μέτρων, που στοχεύουν στην περαιτέρω ανάπτυξη της δημιουργικής σκέψης των μαθητών.

Στο διεθνή διαγωνισμό PISA, όχι μόνο στις επιδόσεις αλλά και στη δημιουργική σκέψη των μαθητών, η Ελλάδα κατατάσσεται στις χώρες με τις χαμηλότερες επιδόσεις μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ: 38η ανάμεσα στις 64 χώρες.

Τα ελληνόπουλα παράγουν πρωτότυπες ιδέες μεν, υστερούν όμως στην επίλυση επιστημονικών προβλημάτων.

Η ανακοίνωση του ΟΟΣΑ δείχνει τον δρόμο για τις αλλαγές, που θα υιοθετηθούν από το προσεχές σχολικό έτος.

Σημειώνεται, ότι τα αποτελέσματα αποτελούν μέρος της έρευνας PISA 2022 και έρχονται σε συνέχεια των αντίστοιχων ανακοινώσεων, που προηγήθηκαν για τα Μαθηματικά, τις Φυσικές Επιστήμες και την Κατανόηση Κειμένου.

Η έρευνα

Στην κύρια έρευνα PISA 2022 έλαβαν μέρος περίπου 690.000 μαθητές και μαθήτριες από 81 χώρες (38 χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ και 43 επιπλέον χώρες) εκπροσωπώντας περίπου 29 εκατομμύρια 15χρονων μαθητών και μαθητριών.

Από τις χώρες αυτές, οι 64 συμμετείχαν στην εξέταση του πεδίου της δημιουργικής σκέψης ενώ 74 χώρες συγκέντρωσαν δεδομένα σχετικά με τον βαθμό στον οποίο καλλιεργείται η δεξιότητα αυτή στο εκπαιδευτικό τους σύστημα, μέσω ερωτηματολογίων προς μαθητές, εκπαιδευτικούς και διευθυντές σχολείων.

Την Ελλάδα εκπροσώπησαν στην κύρια έρευνα 6.578 μαθητές και μαθήτριες γεννημένοι το 2006, από 242 σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (Γυμνάσια, Γενικά Λύκεια και ΕΠΑΛ) όλης της χώρας.

Ως Δημιουργική Σκέψη ορίζεται στην έρευνα η ικανότητα ενός ατόμου να επινοεί, να αξιολογεί και να βελτιώνει ιδέες, οι οποίες μπορεί να καταλήγουν σε πρωτότυπες και αποτελεσματικές λύσεις, στην παραγωγή νέας γνώσης και σε γόνιμη έκφραση της φαντασίας.

Στο πλαίσιο της αξιολόγησης, ζητήθηκε από τους μαθητές να εκφράσουν τη δημιουργική τους σκέψη σε τέσσερα πεδία:

Έκφραση μέσω γραπτής γλώσσας, όπως η παραγωγή μιας ιδέας για μια ιστορία με ερέθισμα έναν τίτλο ή θέμα.
Έκφραση μέσω οπτικής γλώσσας με τη βοήθεια ειδικού λογισμικού, όπως η δημιουργία ενός λογότυπου για έναν οργανισμό
Επίλυση προβλημάτων κοινωνικού χαρακτήρα, όπως η επινόηση ιδεών για την επίλυση προβλημάτων κοινωνικού χαρακτήρα – για παράδειγμα, η μείωση της κίνησης στους δρόμους μεγαλουπόλεων ή η βελτίωση της πρόσβασης ΑμεΑ σε έναν δημόσιο χώρο
Επίλυση ανοικτού τύπου επιστημονικών προβλημάτων, όπως η παροχή πιθανών ερμηνειών για ένα φαινόμενο και αξιολόγηση πειραματικών σχεδιασμών.

Συγκεκριμένα, αποτιμήθηκε η ικανότητα των μαθητών να παράγουν ποικίλες ιδέες, δηλαδή η ικανότητα επινόησης κατά το δυνατόν περισσότερων διαφορετικών ιδεών σχετικών με ένα θέμα.

Να παράγουν δημιουργικές και πρωτότυπες ιδέες, δηλαδή η ικανότητα επινόησης ιδεών ή προσεγγίσεων που δεν είναι συνηθισμένες ή συμβατικές.

Να αξιολογούν και να βελτιώνουν ιδέες, δηλαδή η ικανότητα αξιολόγησης δεδομένων ιδεών και βελτίωσης ή ανάπτυξής τους με τρόπους που δεν θεωρούνται συνηθισμένοι.

Πέραν ωστόσο της επίδοσης στο πεδίο της Δημιουργικής Σκέψης, μέσω της συμπλήρωσης ερωτηματολογίων από τους μαθητές και τους διευθυντές των σχολείων του δείγματος, συγκεντρώθηκαν δεδομένα σχετικά με ατομικά στοιχεία των μαθητών, δηλαδή στάσεις, απόψεις και κοινωνικο-συναισθηματικά χαρακτηριστικά καθώς και στοιχεία, που αφορούν το σχολικό πλαίσιο, όπως απόψεις, παιδαγωγικές πρακτικές, δράσεις,δραστηριότητες, χρήση ψηφιακών τεχνολογιών, τα οποία είναι πιθανόν να επηρεάζουν τις επιδόσεις στους στο πεδίο της Δημιουργικής Σκέψης.

Ποιο είναι το επίπεδο της δημιουργικής σκέψης των 15χρονων μαθητών στις χώρες του ΟΟΣΑ και στην Ελλάδα – Τα αποτελέσματα της έρευνας

Με άριστα το 60, οι χώρες με το υψηλότερο επίπεδο δημιουργικής σκέψης είναι κατά φθίνουσα σειρά η Σιγκαπούρη (41), η Κορέα (38), ο Καναδάς (38), η Αυστραλία (37), η Νέα Ζηλανδία (36), η Εσθονία (36), η Φιλανδία (36), η Δανία (35), η Λετονία (35), το Βέλγιο (35), η Πολωνία (34) και η Πορτογαλία (34). Πρόκειται για τις χώρες οι οποίες επιτυγχάνουν υψηλές επιδόσεις και στα βασικά γνωστικά αντικείμενα που εξετάζει η έρευνα PISA, δηλαδή Μαθηματικά, Κατανόηση Κειμένου, Φυσικές Επιστήμες.

Η Ελλάδα κατατάσσεται στην ομάδα χωρών, που σημειώνουν χαμηλότερες επιδόσεις από τον μέσο όρο της επίδοσης στις χώρες του ΟΟΣΑ σε ό,τι αφορά τη δημιουργική σκέψη των μαθητών.

Με βάση αυτή την επίδοση η Ελλάδα κατατάσσεται 38η ανάμεσα στις 64 συμμετέχουσες χώρες, με επίδοση 27 μονάδες έναντι 33 μονάδων του Μέσου Όρου του ΟΟΣΑ.

Οι μαθητές με πολύ καλές ή πολύ χαμηλές επιδόσεις στα βασικά αντικείμενα αποδίδουν το ίδιο και στη Δημιουργική Σκέψη.

Μαθητές, ωστόσο, με μέτριες επιδόσεις στα βασικά αντικείμενα μπορεί να διαπρέπουν στη Δημιουργική Σκέψη, δείχνοντας ότι αυτή αντιστοιχεί σε δεξιότητες που δεν καλύπτονται απαραίτητα από τα βασικά αντικείμενα του PISA.

Γενικά, οι μαθητές σε επίπεδο ΟΟΣΑ ήταν καλύτεροι στη δημιουργική έκφραση – γραπτή και οπτική – από την επίλυση προβλημάτων, κοινωνικών ή επιστημονικών.

Στην Ελλάδα, οι μαθητές διακρίθηκαν σχετικά περισσότερο στην παραγωγή πρωτότυπων ιδεών και στην οπτική έκφραση, ενώ υστέρησαν στην επίλυση επιστημονικών προβλημάτων.

Πώς διαφοροποιούνται οι επιδόσεις των μαθητών ανάλογα με τα κοινωνικά τους χαρακτηριστικά

Στην Ελλάδα, οι διαφορές στις επιδόσεις στη Δημιουργική Σκέψη, που σχετίζονται με το φύλο, το κοινωνικό υπόβαθρο ή το είδος σχολείου είναι παρόμοιες ή μικρότερες από αυτές στον ΟΟΣΑ.

Τόσο στην Ελλάδα όσο και στον ΟΟΣΑ, τα κορίτσια, οι μαθητές με υψηλότερο κοινωνικο-οικονομικό υπόβαθρο, οι μαθητές σε σχολεία με υψηλότερο κοινωνικο-οικονομικό προφίλ, οι μαθητές, που δεν έχουν μεταναστευτικό υπόβαθρο, οι μαθητές σε αστικές περιοχές και αυτοί, που φοιτούν σε Γενικά Λύκεια, επιτυγχάνουν υψηλότερες επιδόσεις στη Δημιουργική Σκέψη.

Σε όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ και στην Ελλάδα, η επίδραση του κοινωνικο-οικονομικού υπόβαθρου στη δημιουργική σκέψη είναι μικρότερη από αυτή στα βασικά αντικείμενα του PISA.